Μπορούμε να μεταφέρουμε τις αισθήσεις μας σε έναν εικονικό κόσμο;
Η πλάνη του εικονικού σώματος και τα avatar του Second Life.
Φανταστείτε τώρα μια μελλοντική εκδοχή του Second Life, στην οποία τα avatar θα μπορούσαν να μεταφέρουν αισθήσεις στα σώματα των χρηστών τους. Ένα τέτοιο σενάριο ίσως φαίνεται τραβηγμένο, αλλά μια ομάδα ευρωπαίων ερευνητών μας έφερε ένα βήμα πιο κοντά σ’ αυτή την κατεύθυνση. Παρουσίασαν μια αντιληπτική πλάνη στην οποία ένα ψηφιακά δημιουργημένο εικονικό σώμα μπορεί να διευθετηθεί με τρόπο που να το νιώθει κάποιος σα να ήταν το δικό του σώμα, να νιώθει αισθήσεις από αυτό και να αντιδρά σ’ αυτό σα να ήταν πραγματικό.
Η πρόσφατη αυτή μελέτη από τον Mel Slater του Εργαστηρίου Εικονικών Περιβαλλόντων για τη Νευροεπιστήμη και την Τεχνολογία (EVENT Experimental Virtual Environments for Neuroscience and Technology) στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης στην Ισπανία, βασίζεται σε παλιότερες μελέτες που παρουσιάζουν ότι εύκολα μπορεί να γίνει χειρισμός των αναπαραστάσεων του σώματος στον εγκέφαλο. Η πρώτη σχετική έρευνα δημοσιεύτηκε το 1998 και περιέγραφε την πλάνη του λαστιχένιου χεριού, στην οποία ο εγκέφαλος ενσωματώνει ένα προσθετικό μέλος στο σώμα, έτσι ώστε εάν εφαρμοστεί ερέθισμα σ’ αυτό, ένα άτομο το εκλαμβάνει σα να προέρχονταν από το δικό του σώμα. Πιο πρόσφατα βρέθηκε ότι αυτό το φαινόμενο μπορεί να προκληθεί για ολόκληρο το σώμα, κάτι που είναι γνωστό ως η πλάνη της ανταλλαγής σώματος (body swap illusion) στην οποία τα άτομα που συμμετέχουν στο πείραμα αντιλαμβάνονται ότι το σώμα ενός άλλου ατόμου ανήκει σε αυτούς, έτσι ώστε ερεθίσματα αφής που εφαρμόζονται στο σώμα ενός άλλου ατόμου εμφανίζονται σα να εφαρμόζονται στο δικό τους σώμα.
Συνεχίζοντας αυτές τις έρευνες, ο Slater και οι συνεργάτες του έδειξαν ότι αυτές οι ψευδαισθήσεις μπορούν εύκολα να αναπαραχθούν στην εικονική πραγματικότητα. Η πλάνη του εικονικού χεριού προκλήθηκε με σχεδόν τον ίδιο τρόπο όπως με την πλάνη του λαστιχένιου χεριού. Οι συμμετέχοντες τοποθέτησαν το ένα τους χέρι σε σημείο που να μην το βλέπουν, πίσω από μια οθόνη και κοίταζαν σε μια τρισδιάστατη ψηφιακή εικόνα ενός χεριού που προβάλλονταν σε μια μεγάλη οθόνη ακριβώς μπροστά τους. Μια ηλεκτρονική βέργα χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για να ξύσει τα χέρια του συμμετέχοντα. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι κινήσεις της βέργας είχαν συγχρονιστεί με τις κινήσεις μιας μικρής κίτρινης μπάλας που εμφανιζόταν στην οθόνη, έτσι ώστε οι συμμετέχοντες έβλεπαν τη μπάλα να αγγίζει το τεχνητό χέρι ενώ συγχρόνως ένιωθαν ένα παρόμοιο άγγιγμα να γίνεται στο πραγματικό τους χέρι. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, οι κινήσεις της μπάλας στην οθόνη είχαν από προηγουμένως καταγραφεί ώστε δεν αντιστοιχούσαν στα ερεθίσματα που δίνονταν στο πραγματικό χέρι.
Κατά τη διάρκεια της πειραματικής συνθήκης στην οποία οι κινήσεις της βέργας και της μπάλας ήταν συγχρονισμένες, αλλά όχι στην ασύγχρονη πειραματική συνθήκη, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι το εικονικό χέρι το ένιωθαν σα να ήταν δικό τους και ότι οι αισθήσεις που ένιωθαν προέρχονταν από τη μπάλα στην οθόνη και όχι από τη βέργα. Σε κάθε πειραματική δοκιμή σε κάποιο χρονικό διάστημα το εικονικό χέρι περιστρεφόταν προς τα εμπρός και προς τα πίσω και την ίδια στιγμή, ηλεκτρόδια που είχαν τοποθετηθεί στο πραγματικό χέρι του συμμετέχοντα κατέγραψαν ηλεκτρική δραστηριότητα από τους μυς, σα να κινούνταν κι εκείνοι. Ο εγκέφαλος είχε ενσωματώσει το τεχνητό χέρι στην αναπαράσταση που είχε για το σώμα, αντιμετωπίζοντάς το σα να ήταν μέρος του σώματος. Με άλλα λόγια, οι συμμετέχοντες απέκτησαν πλήρη κατοχή του εικονικού χεριού.
Σε ένα δεύτερο σετ πειραμάτων, οι συμμετέχοντες φόρεσαν ένα γάντι που ανιχνεύει τις κινήσεις των δακτύλων και τις μεταφέρει σε έναν υπολογιστή σε πραγματικό χρόνο. Στη μια πειραματική συνθήκη, τα δεδομένα από το γάντι χρησιμοποιήθηκαν για να ελέγξουν τις κινήσεις του εικονικού χεριού, ενώ στην άλλη, το εικονικό χέρι έκανε μια σειρά από προ-εγγραμένες κινήσεις που δεν αντιστοιχούσαν στις κινήσεις του χεριού του συμμετέχοντα. Μόνο όταν οι κινήσεις του πραγματικού και του εικονικού χεριού ήταν ίδιες, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι ένιωσαν πως το χέρι τους βρισκόταν εκεί που ήταν το εικονικό χέρι, ή ότι το εικονικό χέρι το ένιωθαν σα να ήταν δικό τους.
Τέλος, οι ερευνητές βρήκαν ότι η ψευδαίσθηση αυτή μπορεί ακόμα να προκληθεί όταν το εικονικό χέρι ελέγχεται από μια μη παρεμβατική διασύνδεση υπολογιστή εγκεφάλου. Οι συμμετέχοντες αρχικά εκπαιδεύτηκαν στο να χρησιμοποιούν τη συσκευή ώστε να ανοίγουν και να κλείνουν το εικονικό χέρι, κάνοντας νοητικά τις κινήσεις αυτές. Η συσκευή καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα που συνδέεται με αυτήν την κινητική νοητική διεργασία και τη μεταφράζει σε εντολές που χρησιμοποιούνται από τον υπολογιστή για να ελέγξουν τις κινήσεις του εικονικού χεριού. Στη μία πειραματική συνθήκη οι κινήσεις του εικονικού χεριού ήταν σύγχρονες με τη νοητική κίνηση που έκαναν οι συμμετέχοντες, ενώ στην άλλη δεν ήταν. Και πάλι, μόνο στη σύγχρονη συνθήκη οι συμμετέχοντες ανέφεραν την αίσθηση της κατοχής του εικονικού χεριού και μόνο σ’ αυτή τη συνθήκη καταγράφηκε ηλεκτρική δραστηριότητα από τους μυς του χεριού. Η ψευδαίσθηση ήταν κάπως λιγότερο έντονη, αλλά πάντως σίγουρα σαφής.
Η συγκεκριμένη ψευδαίσθηση δεν έχει ακόμα επεκταθεί σε ένα ολόκληρο εικονικό σώμα, αλλά υπάρχουν καλοί λόγοι για να πιστεύουμε ότι κάτι τέτοιο είναι πιθανό. Στην πλάνη της ανταλλαγής σώματος η κατοχή ολόκληρου του σώματος του συμμετέχοντα μεταφερόταν σε ένα άλλο άτομο και έχουν γίνει εξάλλου πειράματα με άλλες μεθόδους για να προκληθούν θεάσεις του σώματος κάποιου από μια προοπτική τρίτου προσώπου. Αυτό υποδηλώνει έντονα ότι η πλάνη της κατοχής απέναντι σε ένα ολόκληρο εικονικό σώμα θα μπορούσε πιθανότατα να προκληθεί εύκολα και ο Slater με τους συνεργάτες του εργάζονται ήδη για το σκοπό αυτό.
Και τι γίνεται με τα avatar του Second Life που μπορεί κάποια στιγμή να τα νιώθουμε σα να είναι αληθινά; Αυτά τα ευρήματα δείχνουν πως κάτι τέτοιο είναι πιθανό, τουλάχιστον θεωρητικά. Κάποιες από τις απαιτούμενες τεχνολογίες είναι ήδη διαθέσιμες, αλλά πρακτικά, δεν μπορεί κάτι τέτοιο να γίνει για την ώρα. Αισθήσεις από το avatar θα μπορούσαν να μεταφερθούν στο χρήστη από μια ολόσωμη απτική φόρμα, αλλά η αίσθηση θα έμοιαζε με πραγματική μόνο εάν η φόρμα μπορούσε επίσης να μεταφέρει τις κινήσεις του χρήστη στο avatar με ακρίβεια και σε πραγματικό χρόνο. Έτσι, απέχουμε ακόμα πολύ από τα avatar στα οποία θα μπορεί κανείς να βυθιστεί πλήρως.
Μετάφραση - Απόδοση: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου